کد مطلب:22795 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چـرا روزي مسلمانان بر اكثريت مردم متمدن روي زمين حكومت مي كردند و قافله سالاركاروان تمدن بودند ; ولي امروز دنباله رو ملل پيشرفته جهان شده اند ؟

به راستي اين سوال از پرسشهاي جالب و حساس است ; شايسته است كتابي پيرامون آن نوشته شود . دانشمند معروف مصري , فريد وجدي در دائره المعارف خود در ماده علم علل ده گانه اي براي پـيشرفت مسلمانان يادآور شده و دانشمندان ديگري نيزدر اين باره به بحث و گفتگو پرداخته اند (1) ولـي در حـقـيـقـت علت اساسي آن پيشرفت و اين عقب گرد , چيزي جز پيروي و انحراف از تعاليم عالي اسلام نبوده است ;مسلمانان در صدر اسلام - در تمام شوون زندگي - از تعاليم اسلام الـهـام مـي گـرفتندولي امروز در غالب نقاط , مسلمانان از راه صحيح اسلام منحرف گرديده و مـي تـوان گـفـت كـه گـروهي در حقيقت مسلمان جغرافيايي هستند نه مسلمان واقعي ; علت اسـاسـي همين است و بس , ولي مع الوصف به برخي از علل ترقي و تعالي و يا تنزل و انحطاطآنان اشاره مي كنيم :1 - فداكاري همه جانبه : مسلمانان صدر اسلام به تمام معني فداكار بودند . دين وآيين اسلام در نظر آنها از برادر , زن , مقام , ثروت و منصب گرامي تر بود ; همه منافع مادي را فـداي اسـلام مـي كـردند و صفحات تاريخ اسلام خصوصا جنگهاي پيامبر اسلام گواه زنده اين گفتار است , ولي امروز براي بيشتر افراد , دين در حاشيه زندگي قرار گرفته و ديگر آن فداكاري كـمـتر وجود دارد ; براي گروهي اسلام تا آنجا محترم است كه با مال و مقام آنها مزاحمت نداشته باشد و در صورت تزاحم , كمتر فردي است كه به خاطر اسلام دست از منافع مهمي بكشد . از آنـجـا كـه اسـلام براي آنها گران تمام شده بود و آن را به قيمت جان عزيزان خودخريده بودند ارزش آن را مي دانستند . 2 - اتـحـاد و اتـفاق : در صدر اسلام , مسلمانان متحد و متفق و به حكم قرآن برادربودند و پس از وفـات پـيـامـبـر با اختلافي كه پيش آمد , بر اثر حسن سياست اميرمومنان عليه السلام و فرزندان گرامي او لطمه اي به پيشرفت اسلام و ترقي مسلمانان وارد نشد , آنان از حقوق مسلم خود دست كشيدند كه لااقل اصول اسلام محفوظ بماند ;ولي امروز نفاق و اختلاف در ميان مسلمانان و سران آنـهـا بـه سـر حـد كـمـال رسيده است , چند قرن است كه بازار دين سازي رواج كامل يافته , هر گـروهـي گـروه مـخـالـف را فـاسق و خارج از دين معرفي مي كند و در بدبختي و اضمحلال او مـي كـوشـد ; امـروزاخـتلاف ميان مسلمانان گسترش زيادي پيدا كرده و چهره واقعي اسلام به وسـيـلـه يـك سـلـسـلـه مـوهـومـات و افـكار خرافي پوشيده شده است , آيا با اين وصف ممكن است مسلمانان همان عظمت گذشته را داشته باشند ؟3 - آشنايي با شرايط زمان : اين خود عامل مـهـمي در پيشرفت آنان بود , همواره مسلمانان خود را با سلاح روز و علوم روز مجهز مي كردند , پـيـامـبر اكرم در نبرد حنين مطلع شد كه وسيله تازه اي در يمن براي شكست قلعه ها و در هم كوبيدن دژهاي محكم اختراع شده , فورا عده اي را اعزام كرد كه رهسپار يمن شوند و طرزساخت و بـه كـار بـردن آن را فرا گيرند (2)مسلمانان صدر اسلام تا چندين قرن علوم ديگران را از قبيل فلسفه , فيزيك و شيمي ,حساب و هندسه , هيئت و نجوم و 000 به زبان اسلامي ترجمه كردند و با افـكـار خـود آن را تكميل نمودند و دانشگاههاي بزرگ و كتابخانه هاي با عظمتي تاسيس كردند و ازاين طريق خود را از بيگانگان بي نياز ساخته و مشعلدار علوم گرديدند . ساليان درازي مراكز اسلامي در بغداد و شام و مصر و اندلس و ايران مركز تحصيل دانشجويان جهان بـود , ولـي امـروز بسياري از مسلمانان شرايط زمان و اوضاع روز را ناديده گرفته و مي خواهند با وسايل و ابزار ديرينه زندگي كنند و سيادت خود را در تمام جهان گسترش دهند , در صورتي كه جـهـان روز بـه روز نـوتـر گشته , علوم و تمدن لحظه به لحظه دگرگون مي گردد ولي هنوز وسيله تبليغاتي , وسيله پخش و نشر معارف اسلام ما ضعيف است . اين سه عامل قسمتي از عوامل ترقي مسلمانان صدر اسلام بود و عوامل ديگري نيز درپيشرفت آنان تـاثير چشمگيري داشته كه از تشريح آنها براي پرهيز از اطاله سخن خودداري مي كنيم و اين بحث را بـا آيـه زيـر كـه عـلل برتري مسلمانان را يادآور مي شودبه پايان مي رسانيم ; آنجا كه خداوند به جـامـعـه مسلمانان خطاب مي كند و مي فرمايد : و انتم الاعلون ان كنتم مومنين و شما برتريد اگر ايمان داشته باشيد . (3)روي ايـن بـيان و با توجه به مفاد آيه ياد شده , پاسخ سوال ديگري نيز روشن مي گرددكه آيا امـيـدي هـسـت كـه مـسـلمانان عظمت ديرينه خود را بازيابند ؟پاسخ اين سوال مثبت است و با ملاحظه مطالبي كه پيرامون سوال نخستين ايرادگرديد , پاسخ اين سوال روشن مي شود ; زيرا با تجديد و به كار بستن عواملي كه درآغاز اسلام باعث ترقي و پيشرفت آنها گرديد , بار ديگر همان پيشرفت نصيب آنهامي گردد . اگر مسلمانان كنوني بسان مسلمانان آغاز اسلام فداكار باشند , اتحاد و اتفاق راجايگزين اختلاف و نفاق كنند و رهبران اسلامي شرايط و روح زمان را خوب درك كنند ,باز اعتلا و عظمت آنها تجديد مـي گـردد البته هر نوع تحول و تكامل بايد در حدودقوانين اسلام قرار گيرد و موضوع درك روح زمان وسيله تحريف يا كنار گذاردن قوانين اسلام از صحنه زندگي نباشد .

---

پاسخ به پرسشهاي مذهبي
مكارم شيرازي - ناصر و جعفر سبحاني 1 - از باب نمونه به كتاب علل انحطاط مسلمين نگارش شكيب ارسلان , مراجعه فرماييد . 2 - سيره ابن هشام , جلد 2 , بخش نبرد با طائفيان . 3 - سوره آل عمران , آيه 139 .